Een thema uitwerken samen met de kleuters

Op onze studiedag in Brussel kwam het meermaals aan bod en ook Chiel van der Veen legde er tijdens zijn lezing sterk de nadruk op: we willen innovatief werken, onze kleuters voorbereiden op de toekomst en hen voldoende 21^e-eeuwse vaardigheden bijbrengen. Je zou aan deze vaardigheden kunnen werken door niet langer zelf elk thema uit te werken om het nadien gedurende enkele weken in de kleuterklas te brengen, maar wel samen met de kleuters aan de slag te gaan. Annelies Demessemaeker en An Severeyns vertelden er al over op de infomarkt op de studiedag, maar voor wie er toen niet bij kon zijn of voor wie meer informatie wil, vertel ik graag hoe je samen met de kleuters een thema kan uitwerken.

In onze lerarenopleiding kleuteronderwijs maakten we kennis met deze methodiek dankzij Tineke Turck. Zij voerde als leerkracht jarenlang deze stappen uit in de praktijk en dit stappenplan is dan ook gebaseerd op haar ervaringen. Door samen met de kleuters een thema uit te werken, geef je de kleuters veel inspraak en leren zij hun creatieve ideeën delen met elkaar en met de leerkracht. De methodiek verloopt in 8 fasen.

Fase 1: vraag – idee – probleem

Je wil te weten komen wat er leeft bij de kleuters in je klas. Je gaat hiervoor nadenken in groep, uiteraard mét de kleuters. Je kan op verschillende manieren het thema bepalen: via een kringgesprek, via observatie… een thema kan de klas ook komen ‘binnenwaaien’ door gebeurtenissen thuis of in de actualiteit.

Probeer in deze fase vooral de kleuters aan het woord te laten en zelf zo weinig mogelijk te sturen. Je kan heel leuke en originele onderwerpen van je kleuters te horen krijgen, maar het kan ook zijn dat ze vervallen in eerder beperkte of commerciële thema’s. In dat laatste geval, probeer je te achterhalen wat hen nu precies zo aantrekt in het thema. Ga op zoek naar de onderliggende beleving van de kleuters. Zo bestaat bijvoorbeeld de kans dat de kleuters graag rond ‘Mega Mindy’ willen werken. Als je doorvraagt, kom je misschien te weten dat Mega Mindy hen zo aanspreekt omwille van ‘politie’ of ‘superhelden’ of ‘uitvinders’…

Een thema vraagt ook een triggerende titel. Blijf dus niet hangen bij het eerste trefwoord dat de kleuters geven, maar zorg zelf voor een mooie verpakking van het gekozen thema.

Fase 2: informatie verzamelen

Tijd om samen met je kleuters informatie te verzamelen over het gekozen thema. Denk samen na over hoe je aan de nodige informatie gaat geraken om te weten wat je in dit nieuwe thema wil ontdekken. Hoe kunnen we aan informatie geraken? Waar kunnen we iets opzoeken? Heeft er toevallig iemand materiaal of boeken om mee te brengen naar de klas? Breng zeker ook samen met je kleuters een bezoekje aan de bibliotheek om samen informatie te verzamelen. Je voorziet zelf ook nog aanvullend achtergrondmateriaal waarmee jij en de kleuters het thema voldoende kunnen verkennen.

Fase 3: grasduinen

In deze fase ga je met de kleuters grasduinen, snuffelen, inspiratie opdoen in het materiaal dat jij en de kleuters hebben meegebracht. Wat trekt de kleuters aan? Wat vind je interessant? Waar willen ze meer over weten? Wat prikkelt hun nieuwsgierigheid? Je kan het materiaal verzamelen in een hoek of ontdektafels maken. Belangrijk is dat je de kleuters voldoende tijd geeft om het materiaal echt te verkennen. Je wil hen zoveel mogelijk inspiratie laten opdoen om in de volgende fase samen te kunnen brainstormen. Tijdens het grasduinen kan je de horizon van de kleuters (en misschien ook wel van jezelf) verruimen.

Fase 4: brainstormmoment

Na het opzoeken van informatie, ga je samen met de kleuters nadenken over wat je nu precies wil doen tijdens je thema. Bij elke vorm van leren zijn zowel kennis, vaardigheden als emotie betrokken. In deze fase denk je dan ook samen met de kleuters na over hoofd (wat willen we te weten komen?), handen (wat willen we doen?) en hart (hoe willen we zijn?). Door ook bij de kleuters ideeën te sprokkelen en niet alleen je eigen brainstorm te maken, krijg je opnieuw bevestigd waar de kleuters hun interesse voor het thema ligt en wat zij willen beleven tijdens je thema. Vraag door en leg alle ideeën vast in een brainstorm.

Een mogelijke valkuil kan zijn dat de kleuters vooral banale ideeën aanreiken. Het is dan jouw verantwoordelijkheid als leerkracht om de ideeën van de kleuters te vertalen in leerrijke, uitdagende activiteiten en hoekverrijkingen.

Fase 5: plannen

Alle goede ideeën die tijdens het brainstormmoment naar boven kwamen, moeten nu een logisch plaatsje krijgen in een dag- of weekplanning. Door samen met de kleuters na te denken over de volgorde van bepaalde activiteiten of themalijnen, krijgt je thema een mooie opbouw waar iedereen zich in kan vinden.

Jij als leerkracht houdt uiteraard de touwtjes in handen en bewaakt de logische volgorde van de verschillende activiteiten en ook of de verschillende ontwikkelingsdomeinen voldoende aan bod kunnen komen. In deze fase leren de kleuters dat niet alles aan bod kan komen, ze leren keuzes maken.

Fase 6: uitvoeren

Nu is het tijd om je thema tot leven te laten komen in de klas! In functie van de noden van je kleuters en van de leuke nieuwe ideeën die ook tijdens het thema nog opborrelen, kan je natuurlijk nog activiteiten toevoegen of weglaten en je planning aanpassen. Probeer uit, reflecteer samen met je kleuters, en stuur bij indien nodig!

Fase 7: voorstellen

Bij het samen uitwerken van een thema, is de betrokkenheid van de kleuters vaak veel hoger. Deze beleving willen de kleuters dan ook graag delen met hun ouders en anderen. Betrek de rest van de school en bijvoorbeeld ook de buurt bij je thema en laat aan hen zien wat jullie beleefd hebben. Een toonmoment aan het einde van het thema kan aan deze vraag tegemoet komen. Ga je voor een echte voorstelling of tentoonstelling? Maak je een filmpje om te laten zien of leiden de kleuters iedereen rond? Of maak je een website of blog waarmee je alle geïnteresseerden kan bereiken? Vul samen met de kleuters in hoe je dit wil aanpakken en verdeel de taken.

Fase 8: synthese (evaluatie)

Als afronding van je thema kan je samenzitten met de kleuters en terugblikken op hoe zij het thema beleefd hebben, maar ook op het hele proces waarin ze samen gedacht en gepland hebben.

 

Zin om volgend schooljaar eens samen met je kleuters aan de slag te gaan? Doen!
Heb je deze methodiek al uitgeprobeerd in de klas? Laat ons gerust weten wat je ervaringen hiermee zijn.