Waarom lachen in de kleuterklas?

Lachen brengt ons dichter bij elkaar

Lachen brengt kinderen (en volwassenen) dichter bij elkaar. Het helpt bij het opbouwen van vriendschappen, vergroot het groepsgevoel in de klas en verlicht sociale conflicten. Samen lachen creëert een band van vertrouwen en vergemakkelijkt het soms moeizame proces van sociaal en emotioneel leren (Morreall, 2012 in Smidl, 2014).

Mensen met gevoel voor humor maken makkelijker contacten en worden sneller als sociaal beoordeeld dan hun minder grappige leeftijdsgenoten. Wie anderen kan doen lachen, is populairder en maakt snel vrienden. Daarbij versterkt het samen lachen en grappen maken ook de samenhorigheid (McGhee, 1979).

Ook kinderen die het Nederlands niet machtig zijn, kunnen humor gebruiken om relaties en hun sociale status op te bouwen.

Mo verstopt zich achter de bank in de poppenhoek. Hij maakt zijn lichaam zo klein mogelijk, zodat hij niet gevonden wordt. Hanne stompt ondertussen met veel lawaai rond als een dinosaurus in de klas, ze maakt zich geregeld groot om te brullen. Ze klampt een aantal kinderen aan en met een speels vragende blik brult ze telkens: “Mo?”. De kinderen wijzen naar de poppenhoek waar Mo ondertussen giechelend en gespannen als een bolletje ligt te wachten, met zijn handen voor zijn ogen, alsof ze hem zo niet zou opmerken. Hanne kijkt in de poppenhoek en nog eens, lachend, in de oven “Mo?”, onder het tapijt “Mo?” om tenslotte al gillend en gierend van het lachen Mo te ontdekken achter de bank. Mo schrikt op en blijft met zijn handen op zijn buik schateren, waarop Hanne zich op hem gooit. Ze bulderen het uit.

Lachen helpt ons leren en ontwikkelen

Daarnaast zit in de humor die kinderen gebruiken veel informatie over de cognitieve ontwikkeling. Door hun humor te observeren kunnen we een beter zicht krijgen op de cognitieve, talige en sociale mogelijkheden van de kleuters (Smidl, 2014).

Inez (4j) wil ’s middags haar boterhammen niet opeten. Wanneer de kleuterleider haar komt aanmanen om toch wat te eten, declareert ze luid:

 “Boterhammen, boterhammen…stinkewinke vroterbammen…”

Haar tafelgenoten proesten het uit. Ze verzinnen nog meer rijmenende nonsenswoorden.

Niet alleen kan je door middel van humor observeren hoe ver kleuters staan, je kan humor ook gebruiken als hefboom voor hun ontwikkeling. Door samen gekke rijmwoorden te verzinnen of door bewust fouten te maken in gekende versjes lok je op een speelse, uitdagende manier taal uit.

Daarbij stimuleer je kinderen tot kritisch denken door hun geregeld, op een speelse en respectvolle manier, op het verkeerde spoor te zetten. Kleuters leren niet alles voor waar aan te nemen en een standpunt in te nemen.

Lachen biedt een uitlaatklep

Humor kan daarbij helpen bij het omgaan met problemen en het opbouwen van veerkracht bij kinderen. Door (met jezelf) te lachen leer je problemen in perspectief plaatsen, een positief zelfbeeld opbouwen en jezelf beschermen. Lachen biedt een uitlaatklep voor angstige of vervelende situaties (Martin, 2006).

Ook het zelfvertrouwen en zelfbeeld van kleuters kan je vergroten door middel van humor. Door eenvoudige, humoristische ‘vergissingen’, waarbij de leerkracht visueel of verbaal fouten maakt, krijgen de kleuters het gevoel dat ze de leerkracht kunnen helpen of verbeteren (zie tip 1 & 2). Dat zij eens in de machtspositie staan is voor hun een eerder uitzonderlijke situatie die bijdraagt aan het welbevinden.

Lachen vermindert tenslotte het stressgehalte bij kinderen en volwassenen. Humor kan dus helpen bij het reguleren van emoties, wat bijdraagt tot een algemeen welbevinden en mentale gezondheid op lange termijn (Gross en Munoz, 1995 in Martin, 2006)

Humor in de kleuterklas: 8 tips

1. Gebruik visuele humor

Bij jonge kleuters of kinderen met een taalachterstand maak je bij voorkeur gebruik van visuele humor. Doe je jas ondersteboven aan, geef een vork om soep te eten, teken een dier met extra oren of ogen en creëer op die manier een unieke band.

Gebruik voorwerpen bewust verkeerd. Bijvoorbeeld bij de waarneming van een tandenborstel, zeg je luid en zelfzeker. “Oooh, ik weet waar dit voor dient… om mijn schoenen te poetsen!” De kleuters zullen reageren. Vervolgens kan je spelen met nog twee geheime ingrediënten van kleuterhumor: overdrijving en herhaling: “Ohja, tuurlijk niet. Nu weet ik het. Dit dient om… mijn oksels te wassen!”, waarna je dit met uitvergrote bewegingen ‘bijna’ uitvoert. Wacht op de reactie van de kleuters en speel hier verder op in.

2. Maak bewust ‘fouten’ in gekende liedjes, versjes of verhalen

Vervang kernwoorden of elementen uit gekende liedjes of verhalen:

Op een rode paddenstoel,
rood met witte strepen …

Of

Ik zal jullie het verhaal vertellen van blauwkapje… en kijk wat er gebeurt. Nodig kleuters uit om zelf nieuwe teksten te verzinnen op bestaande liedjes of gekke verhalen te vertellen.

3. Wees absurd: nonsenswoorden en combinatie nonsens-echte zinnen

“Wat zit er op jouw boterhammen vandaag? Hmm… Shakalaka!”

“Hoe laat is het speeltijd? Om kwart na ruimteschip.

4. Zing gekke liedjes, gebruik gekke poëzie, doe gekke dansjes

Zing nonsensliedjes met de namen van de kinderen als basis. Zoals deze (Amerikaanse) klassieker, waarbij je Anna vervangt door de namen van de kinderen in je klas:

Anna, Anna,
Bo Banna,
Banana fana fo fanna,
Fee, fi, mo manna,
Anna.

Zing liedjes of versjes waar een verrassingselement in verscholen zit, varieer vervolgens in tempo, intonatie en bouw de spanning op.

Of maak gebruik van grappige poëzie – je vindt voldoende in het repertoire van o.a. Joke van Leeuwen –

Sokke

Me sokke sakke so

Me sokke sakke so

Me sokke sakke somaar op me voete

Se o se sakke so

Se o se sakke so

Souen er soms stiekeljes in moete?

J. van Leeuwen.

Daarnaast kan je ook kleuters, vanaf de leeftijd van 3 à 4 jaar uitdagen om zelf gekke (nonsens)rijmpjes te bedenken. De kleuter beleeft plezier aan klank, ritme en rijm op zichzelf (Van Coillie, 2007). Lach mee met de gekke vondsten die ze maken.

“Ben je klaar met die puzzel, wuzzel?”

“Wie wil nog wat elk? Kelk? Welk? Melk?

5. Doorbreek het taboe: lichaamsgeluiden en ‘vuile’ woorden

Humor is, zoals gezegd, een uitlaat voor spanningen. Lachen met ontlasting en het potje zorgen in de peuterjaren voor een welkom tegenwicht voor de spanningen die de zindelijkheidstraining met zich meebrengt. Rond de leeftijd van vier à vijf jaar zorgen taboewoorden in combinatie met rijm voor eindeloos plezier: snoep, poep, kak, zak, pak, … (Van Coillie, 2007)

6. Maak gebruik van prentenboeken/kinderboeken met humor

 

Door kinderboeken met humor te gebruiken, stimuleer je kinderen tot creatief denken en ontluikende geletterdheid, ontlaad je spanningen en bevorder je de sociale vaardigheden (Van Coillie, 2007). Weinig motiveert bovendien meer om te lezen dan knotsgekke verhalen, absurde twisten en ‘vuile woorden’ waar je van moet giechelen.

7. Oudere kleuters: raadsels en woordmopjes

Rond de leeftijd van vijf jaar groeit de interesse van kleuters naar meer verbale humor, zoals raadsels en mopjes. Ze horen oudere broers, zussen, neven of nichten vragen stellen en, zover zij kunnen begrijpen, arbitraire antwoorden geven, waarna iedereen begint te lachen. Kinderen zien dit proces telkens opnieuw gebeuren en gaan imiteren wat ze zien.

Zelfverzonnen ‘mopjes’ als “Jantje kwam de klas binnen… en dronk een pintje” of “wat heeft vier poten en een staart? Een stuk brood”, onmiddellijk gevolgd door een schaterlach, zijn op deze leeftijd niet vreemd. In de ogen van de kleuters zijn deze raadsels even correct of absurd als de raadsels die volwasssenen of oudere kinderen geven, omdat zij deze simpelweg nog niet begrijpen.

Pas rond de leeftijd van zes à zeven jaar beginnen jonge kinderen raadsels en moppen met een dubbele bodem beter te begrijpen. Pas als kinderen begrijpen en echt vatten dat één woord meerdere betekenissen kan hebben, zijn zij in staat om de humor hiervan in te zien en ook zelf dergelijke raadsels te verzinnen.

8. Lach!

Giechel, bulder- en schaterlach. Als kinderen jou plezier zien hebben, weten ze dat dit kan én mag in jouw klas. Zien lachen, doet lachen.

Welke mopjes, spelletjes of situaties brengen de kleuters uit jouw klas aan het lachen? Deel jouw tips of anekdotes bij de reacties.

 

*Antwoord: Wit.

Bronnen:

Ideas for bringing humor into the classroom (z.j.). Teaching young children. 5(3) Geraadpleegd op 15 maart 2017 via http://www.naeyc.org/tyc/article/bringing-humor-into-the-classroom

Martin, R. A. (2007). The psychology of humor: an integrative approach. Londen: Elsevier Academic Press.

McGhee, P. E. (1979). Humor: Its origin and development. San Francisco, CA: Freeman.an Coillie,

Smidl, S. (juni 2014). My Daddy Wears Plucky, Ducky Underwear: Discovering the Meanings of Laughter in a Preschool Classroom. Voices of practicioners, 9(1), 2-16.

Van Coillie, J. (2007). Leesbeesten en boekenfeesten. Hoe werken (met) kinder- en jeugdboeken. Davidsfonds/Infodok.